Warunki do uprawy słonecznika na nasiona

Słonecznik nie zajmuje w Polsce zbyt dużej powierzchni, ale intryguje wielu rolników. Dlatego w najbliższych tygodniach opublikujemy serię artykułów przybliżających agrotechnikę tej rośliny.
Zakładanie plantacji słonecznika poniżej 10 ha jest bardzo ryzykowne z powodu braku możliwości obrony przed żerowaniem dzikich ptaków. Zdjęcie: Dreczka

Długotrwałe utrzymywanie płodozmianów zawężonych do zbóż, kukurydzy i rzepaku w końcu będzie wymagało urozmaicenia. Z jednej strony formalnie zmusza do tego obowiązek dywersyfikacji upraw. Natomiast z drugiej jest potrzeba uprawy rośliny, która nie będzie spokrewniona z pozostałymi. Taką rośliną w większych gospodarstwach może być słonecznik uprawiany w plonie głównym na nasiona. Warto pamiętać, że wprowadzenie nowej rośliny na pola wymaga wnikliwej oceny sytuacji. Z dużą dozą krytyki pod uwagę należy wziąć warunki przyrodnicze, organizacyjne oraz możliwości zbytu nasion po cenie zapewniającej opłacalność.

1. Warunki klimatyczno-glebowe

Klimat naszego kraju nie jest przeszkodą do uprawy słonecznika. Dobrze znosi okresowe braki opadów. Termin jego siewu zbiega się z optymalnym dla buraka cukrowego, a zbiór bez względu na rejon kraju zwykle przypada na przełomie września i października. W niektórych latach na południu kraju nawet zbędna jest desykacja i można zebrać niełupki o wilgotności 12-15%.

Wzrost i rozwój roślin słonecznika w niewielkim stopniu zależy od przebiegu pogody. Określone zabiegi agrotechniczne można prowadzić według kalendarza.

2. Nawożenie

Słonecznik urośnie na większości pól, ale pod warunkiem, że odczyn wybranego stanowiska będzie uregulowany – pH >6,5. Jego wymagania pokarmowe nie są wygórowane, bo ilość wytwarzanej suchej masy jest raczej umiarkowana. Plony uzyskiwane obecnie w polskich gospodarstwach mieszczą się w przedziale 15-35 dt/ha niełupek, o wilgotności 15-20%. Wśród składników krytycznych znajdują się potas, siarka, magnez i bor.

3. Dobór odmian

Rynek oferuje zarówno odmiany wczesne, jak i późniejsze oraz na krótkiej i długiej łodydze, co w naszym klimacie akurat jest bez znaczenia. Więcej uwagi należy zwracać na odporność na choroby oraz zawartość kwasu erukowego. Pod względem wyglądu nasion rozróżnia się odmiany o niełupkach czarno-białych, tzw. pasiaki i czarnych. Te drugie zwykle charakteryzują się wysoką zawartością oleju i delikatną łupiną (przydatne do przetwórstwa).

Praktyka rolnicza wymusiła udostępnianie odmian wydających nasiona do zagospodarowania w konkretnych celach oraz tolerancyjnych na grupy określonych herbicydów.

4. Ochrona plantacji

Plantacje słonecznika wymagają ochrony przed chorobami i szkodnikami. Można też regulować wzrost i pokrój roślin, co wpływa na plonowanie i łatwość zbioru.

Liczne obserwacje pokazują, że plantacje o wielkości 2-3 ha mogą być zupełnie zjedzone przez dzikie ptaki. W przypadku zasiewu powyżej 10 ha szkody ilościowe już nie rosną, bo ptaki więcej nie są w stanie zjeść. Poza tym w dużej otwartej przestrzeni ptaki ziarnojady obawiają się naturalnych wrogów i nie zapuszczają się w głąb pola. Atakują jedynie obrzeża.

5. Przygotowanie techniczne

Znaczącą przeszkodą może być przygotowanie techniczne. W szczególności potrzebny jest dostęp do samojezdnego opryskiwacza na przeprowadzenie przynajmniej dwóch zabiegów ochronnych oraz heder do zbioru słonecznika. Po kilku małych modernizacjach i przygotowaniu kombajnu słonecznik można kosić hederem zbożowym. Natomiast zbiór z użyciem hederu do kukurydzy może powodować straty plonu sięgające 50%.

6. Możliwości zbytu

Istnieją możliwości zbytu niełupek zarówno w kraju, jak i za granicę. Od niedawna zainteresowanie słonecznikiem przejawiają producenci pasz dla drobiu, którzy znaleźli sobie dodatkową niszę rynkową na rynku karmy dla hobbistów (pasze dla mniejszych zwierząt futerkowych i ptaków). Przetwórstwo krajowego słonecznika na olej praktycznie nie istnieje ze względu na brak dużych, wyrównanych partii surowca. Nawet małe tłocznie nie chcą się zajmować jego przerobem, bo wstępna obróbka wymaga obłuszczania nasion, co wymaga posiadania bardzo drogiej maszyny. Dla odmian erukowych zbyt można znaleźć za granicą.

© Materiał chroniony prawem autorskim. Zasady przedruków w regulaminie.