Poszukiwania alternatywy dla chemicznych środków ochrony roślin przynoszą coraz więcej odkryć w zakresie naturalnej odporności na choroby.

Zidentyfikowano i scharakteryzowano gen, który zapewnia odporność na wiele szczepów Zymoseptoria tritici, grzyba odpowiedzialnego za septoriozę paskowaną liści pszenicy. Dokonało tego konsorcjum złożone z francuskiego instytutu INRA, holenderskiego Uniwersytetu z Wageningen oraz amerykańskiego departamentu rolnictwa USDA. Do współpracy zaproszono też spółkę hodowlaną Florimond-Desprez. Wyniki badań i wnioski z doświadczeń otwierają nowe perspektywy dla hodowli odmian pszenicy odpornych na tę chorobę.

Sprawca największych strat

Septorioza paskowana liści pszenicy zaliczana jest do najważniejszych chorób odmian miękkich tego zboża na świecie. Straty plonu spowodowane na skutek porażenia grzybem Zymoseptoria tritici w skrajnych przypadkach mogą sięgać 55%. W krajach Europy Zachodniej ogólnie uznawana jest za najważniejszą chorobę grzybową w pszenicy. Natomiast w Polsce dużo zależy od przebiegu pogody w sezonie wegetacyjnym. Grzyb rozprzestrzenia się głównie poprzez zarodniki, które są przenoszone wraz z kroplami deszczu w obrębie łanu. Sprzyjają mu częste, przewlekłe opady deszczu i wysoka wilgotność w łanie, szczególnie w maju i czerwcu. Z kolei w suchych latach większe zagrożenie powoduje rdza brunatna.

Obecnie septorioza paskowana liści jest zwalczana głównie za pomocą fungicydów. Wskutek wycofania dużej grupy skutecznych substancji czynnych ryzyko powstania odporności na te, które pozostają w użyciu, znacznie wzrosło. Ponadto coraz silniejsza presja na ograniczenie stosowania środków ochrony roślin wymusza potrzebę poszukiwania alternatywnych rozwiązań, w tym hodowlę odmian odpornych.

Gen odpowiedzialny za odporność

Międzynarodowy program badawczy, który uruchomiono w 2012 r., po 6 latach zaowocował odkryciem genu Stb6. Jednak warunkuje on odporność tylko wobec części populacji grzyba Zymoseptoria tritici. Niedawno zespół badawczy zakończył prace nad rozpoznaniem kolejnego genu odpowiedzialnego za oporność, który nazwano Stb16q. Jego obecność pozwala zatrzymać rozwój grzyba na początku infekcji, jak tylko wniknie do tkanki roślinnej. Na przebadanych 805 uprawnych i dzikich odmian pszenicy z różnych części świata, obecność genu Stb16q stwierdzono tylko u 6 odmian. Ponieważ grzyb był dotychczas bardzo mało narażony na kontakt, toteż nie rozwinął szczepów odpornych.

Na potrzeby przyszłych programów hodowli odmian pszenicy opracowano markery (znaczniki) do śledzenia obecności genu na różnych etapach procesu hodowlanego. Naukowcy ostrzegają, żeby hodowcy odmian korzystali z tej cechy bardzo ostrożnie, aby zbyt szybko nie doszło do przełamania odporności. W tym celu zalecają uwzględnianie innych czynników ograniczających sprawcę choroby, jak np. biokontrola (wykorzystywanie wrogów/zjawisk naturalnych i ograniczanie czynników środowiskowych sprzyjających rozwojowi organizmów szkodliwych).