Niepozorne owady przy dużym nasileniu w zbożach potrafią pozbawić rolnika nawet do dwóch ton ziarna. Plantacji pszenicy szczególnie trzeba pilnować od fazy kłoszenia.

Po wywinięciu liścia flagowego najważniejszymi szkodnikami zbóż stają się skrzypionki (owady z rodziny stonkowatych). W naszym kraju występują dwa gatunki – skrzypionka zbożowa i skrzypionka błękitek. Różnią się one wielkością i ubarwieniem:

• chrząszcze skrzypionki zbożowej są długości 4-5 mm. Pokrywy skrzydeł są niebieskozielone z metalicznym połyskiem. Przedplecze i nogi są czerwonordzawe;
• chrząszcze skrzypionki błękitek mają długość 3,5-4 mm. Pokrywy skrzydeł są ciemnogranatowe, przedplecze i nogi są czarne.

Duża liczba składanych jaj

Żerowanie i składanie jaj przez samice skrzypionek w zależności od przebiegu pogody może się rozpocząć w 1. dekadzie maja i trwać przez 2-3 tygodnie. W sprzyjających warunkach pojedyncza samica może złożyć 200-300 jaj. Najczęściej składa je pojedynczo lub w złożach po 2-3 sztuki wzdłuż nerwów liści, głównie po ich zewnętrznej stronie.

Larwy najczęściej wylęgają się przed kłoszeniem zbóż. Mają brunatnożółte ciało i kulistą, czarną głowę. Po krótkim żerowaniu na dolnych liściach wędrują wyżej na młodsze liście, które mają miękkie tkanki, co ułatwia żer. Ich ciało ciemnieje i jest pokryte lepkim śluzem oraz kałem. W sezonach o takim przebiegu pogody jak obecny, często się zdarza, że później wychodzące chrząszcze składają jaja także na liściach flagowych i podflagowych. Tam często można jednocześnie spotkać wylęgłe pierwsze larwy z dolnych liści oraz chrząszcze i jaja.

W zależności od nasilenia występowania żerowanie skrzypionek może powodować straty plonu 2-20 dt/ha. Wybór insektycydów do zwalczania skrzypionek jest bardzo duży, chociaż reprezentowany wyłącznie przez substancje czynne z jednej grupy chemicznej – pyretroidów (tabela 1.). Ich słabą stroną jest skuteczność limitowana temperaturą poniżej 20°C. W tym roku na razie o takie warunki jest łatwo.

Oficjalne zalecenia podobnych środków owadobójczych bywają różne, co pozostaje bez wpływu na ich rzeczywiste działanie. Z pewnością wszystkie będą w jakimś stopniu zwalczać mszyce. W przypadku skrzypionek potrzebę przeprowadzenia zabiegu zwalczania wyznacza próg ekonomicznej szkodliwości. W przybliżeniu są to:

• 1-1,5 larwy na jednym źdźble – jęczmienia ozimego, pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta;
• 0,5-1 larwy na jednym źdźble – jęczmienia jarego, pszenicy jarej, pszenżyta jarego i owsa.

Mszyce przy okazji lub osobno

Obecności skrzypionek w zbożach towarzyszy występowanie kilku innych szkodników, jak np. wciornastki ("przecinki") i mszyce. Larwy i formy dorosłe obu tych owadów wysysają soki z liści, pochew liściowych, źdźbeł i kłosów. Skutkiem jest zachwianie gospodarki wodnej rośliny, co w przypadku młodych plantacji prowadzi do ich więdnięcia i zasychania. Starsze łany mogą mieć problemy z wykłoszeniem się lub wypełnieniem kłosa (bielenie kłosów).

Mszyce (i przy okazji wciornastki) można zwalczać tymi samymi pyretroidami, co skrzypionki (tabela 1.). Ale kiedy temperatura przekroczy 20°C, lepiej sięgnąć po substancje czynne działające w wyższej temperaturze. Należą do nich: acetamipryd, flonikamid, pirymikarb i sulfoksaflor (tabela 2.). Próg ekonomicznej szkodliwości dla mszyc to 15-25 osobników na 1 źdźble.

Przy małym nasileniu szkodników na plantacjach zbóż niekiedy wystarczy działalność ich wrogów naturalnych. Jaja skrzypionek są zjadane np. przez larwy biedronek. Z kolei larwy i poczwarki mogą być niszczone przez niektóre grzyby pasożytnicze.

Sprawdź temperaturę powietrza przed zabiegiem

Planując zabieg insektycydowy, trzeba mieć wzgląd na warunki termiczne i obecność owadów pożytecznych. W miarę możliwości opryskiwanie najlepiej przeprowadzać późnym popołudniem i wieczorem. Warto pamiętać, że w przypadku mszyc niejednokrotnie wystarczające są zabiegi ograniczone do opryskiwania pasów brzegowych plantacji, tzw. ramka.