Wapnem nazywa się wiele nawozów

Wapno może działać od razu albo nigdy. Choć w pierwszej kolejności najczęściej się liczy cena nawozu wapniowego, to większą uwagę należy zwracać na jego reaktywność.
Proszkowa forma mączki wapiennej zapewnia bardzo dobry kontakt nawozu z glebą. Zdjęcie: Panek

Zbierając z pola 8-10 t/ha suchej masy wynosi się z gleby 45-55 kg/ha wapnia. Jeszcze więcej – do 200 kg Ca/ha rocznie – ubywa wskutek wymywania. Zasoby wapnia uszczupla także intensywne nawożenie azotem i gnojowicą. Te ubytki oczywiście należy uzupełniać. Jednak najważniejszym celem wapnowania jest podnoszenie odczynu gleby (tabela 1.).

Trzy najważniejsze kryteria

Przy wyborze wapna zwykle jako najważniejsze kryteria oceny jego wartości przyjmuje się rozdrobnienie, zawartość czystego składnika oraz reaktywność, czyli zdolność rozpuszczania mierzoną w skali 1-100%.

  • Wapno tlenkowe (wapno palone lub budowlane, CaO) – otrzymuje się poprzez wyprażenie kamienia wapiennego. Przy produkcji wapna budowlanego z dolomitu uzyskuje się wapno tlenkowo-magnezowe o trochę mniejszej zawartości CaO. Nie daje się ono granulować i zawsze ma formę pylistą.
    Jony Ca2+ z nawozu wapniowego tlenkowego bardzo szybko zobojętniają jony H+ w roztworze glebowym. Jednak przy okazji powstaje żrący wodorotlenek wapnia Ca(OH)2. Woda opadowa lub rosa w połączeniu z CaO powoduje poparzenia roślin. Działanie CaO jest także zabójcze dla życia mikrobiologicznego w glebie. Ponadto zbyt szybkie i znaczące podniesienie wartości pH powyżej 7,0 sprawia, że dostępność wielu składników pokarmowych dla korzeni roślin znacznie się pogarsza. Nadmierne ilości wapnia w glebie powodują unieruchomienie związków manganu, magnezu, żelaza, fosforu i boru, zaś sprzyjają pobieraniu chlorków, bromków i azotanów.
  • Wapno węglanowe kredowe (kreda pylista, kreda pastewna, kreda jeziorna, mączka wapienna) – to węglan wapnia CaCO3, pozyskiwany jako kopalina lub produkt przemiału skał wapiennych. Dostępne na rynku tego typu nawozy mają rozmaite rozdrobnienie (zależne od intensywności przemiału) i różną czystość. Za najlepsze uznawane są te najdrobniej zmielone i pozbawione zanieczyszczeń oraz wody.
    Dobre wapno węglanowe jest białe, ma obojętny posmak, a po wsypaniu do wody szybko się rozpuszcza, tworząc płyn do złudzenia przypominający mleko. Może być pyliste lub granulowane. Najlepsze „odmiany” tego nawozu o zawartości powyżej 90% CaCO3 mają w przeliczeniu na CaO 52-55%.
  • Kreda – cechuje się bardzo dużą reaktywnością. Zawiera mikroelementy, a także sporo potasu, co wyróżnia ją wśród nawozów wapniowych. W przeciwieństwie do wapna tlenkowego nie da się nią przewapnować gleb.
  • Wapno dolomitowe (kopalniane, drobno kruszone) – jest najmniej reaktywnym i najgorszym rodzajem nawozu stosowanego do odkwaszania gleb. Działa bardzo wolno, a niekiedy wręcz nieskutecznie. Często pojawiające się informacje o 20-40% reaktywności dolomitu są nieprawdziwe. Jego domieszką jest węglan magnezu MgCO3 (5-25%) i to on ma właściwości odkwaszające. Struktura dolomitu jest krystaliczna i nierozpuszczalna w wodzie.
  • Wapno odpadowe (pocukrownicze, pocelulozowe, posodowe) – nigdy nie ma stałego składu i zawiera dużo zanieczyszczeń. Dość często cechuje się dobrą reaktywnością, dzięki czemu skutecznością odkwaszania z pewnością przewyższa dolomit. Wapno posodowe (odmiana 09) posiada formę węglanową – zawiera ok. 20% CaO, do 50% H2O i do 3% Cl oraz niewielkie ilości związków magnezu, siarki, żelaza i sodu (chlorki obniżają jego wartość nawozową).

Nazewnictwo typów wapna nawozowego reguluje Ustawa z 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (DzU 2000, nr. 89, poz. 991). Zostały w niej opisane i sklasyfikowane typy wapna nawozowego. Podstawą wyodrębnienia odmian był stan fizyczny oraz skład chemiczny wapna i metody jego pozyskiwania. W ten sposób można się dowiedzieć, czy nawóz otrzymano z przerobu twardych, mielonych i nieporowatych skał wapiennych (odmiana 04, 05), czy też jest to poszukiwana kreda suszona (06a, 07a), określona w Ustawie jako wapno kredowe.

Uwzględnić wartość przeliczeniową

Przy zakupie nawozu wapniowego należy zwrócić uwagę na tzw. wartość przeliczeniową. Na opakowaniach z nawozami węglanowymi podawana jest zawartość przeliczeniowa tlenku wapnia (CaO). Jeżeli w opakowaniach (workach) jest forma pylista lub granulowana, to z pewnością jest to wapno węglanowe o zawartości ok. 98% węglanu wapnia, a producent często podaje, że zawiera 55% CaO. Zatem zawartość przeliczeniowa masy nawozu to ponad połowa tlenku wapnia, a realnie kupowaną masą nawozu jest 98% CaCO3.

Węglan wapnia o średnicy 0,1-0,8 mm cechuje się dobrą reaktywnością. Zdjęcie: Panek

Nabywca wapna granulowanego powinien się upewnić, czy przedmiotem kupna nie jest dolomit granulowany albo pseudogranulat, czyli po prostu drobne kamyczki. Wprawdzie będą one dobrze się rozsiewać, ale ich wartość nawozowa będzie żadna i nawet za kilkadziesiąt lat pozostaną dalej tymi samymi kamyczkami, co w chwili zakupu.

Duże różnice w pobieraniu

Spośród gatunków roślin uprawnych najwięcej wapnia pobiera rzepak i rośliny bobowate, a ze zbóż – owies i jęczmień (tabela 2.).

Niezależnie od odczynu niemal każda gleba zawiera wystarczające ilości wapnia do zaspokojenia tych potrzeb. Toteż o wiele ważniejszym celem wapnowania jest podnoszenie odczynu gleby. Ten parametr oznacza się na podstawie badań próbek gleby.

Warto pamiętać, że większość laboratoriów analizy gleby przeprowadza z użyciem chlorku potasu (KCl), co jest zaznaczane na karcie z wynikami. Jednak bardziej miarodajny jest stan odczynu oznaczony w wodzie, bo taką naturę ma roztwór glebowy. Co więcej, im gleba jest bardziej zakwaszona, tym wyniki oznaczeń pH w KCl oraz w wodzie coraz bardziej się różnią (tabela 3.).

Wśród czynników prowadzących do zakwaszania gleb zazwyczaj wymienia się stosowanie nawozów azotowych. Prawdą jest, że mają one takie działanie, ale jego intensywność dla poszczególnych nawozów jest różna (tabela 4.). Najsilniej zakwaszają mocznik i siarczan amonu, zaś saletra amonowa w mniej znaczącym stopniu.

Ustalić dawkę nawozu wapniowego

Najbardziej efektywne jest ustalenie potrzeb wapnowania i wyliczenie dawki nawozu wapniowego w przeliczeniu na CaO (tabela 5.). Dotyczy to nawet węglanu wapnia – CaCO3 (1 kg CaO = 0,56 kg CaCO3).

© Materiał chroniony prawem autorskim. Zasady przedruków w regulaminie.