Wiosenne stosowanie nawozów fosforowo-potasowych wymaga wyprzedzenia 3-4 tygodni względem terminu sadzenia, zwłaszcza w przypadku form chlorkowych składników.

Stanowiska pod ziemniaki powinny być zaopatrzone w fosfor i potas w terminie jesiennym. Ale jeśli tak się nie stało, to trzeba glebę nawieźć w najbliższych dniach. Uprawki przygotowujące pole do sadzenia prowadzone są na tyle głęboko, że jeszcze można mówić o dobrym wymieszaniu nawozów z gruntem.

Stosując jedynie nawożenie organiczne, można osiągać plony bulw ziemniaka do 200 dt/ha. Dopiero nawożenie mineralne pozwala w pełni uruchomić potencjał plonotwórczy tej rośliny. Warto pamiętać, że występują duże różnice odmianowe w kwestii wymagań, które nie wynikają bezpośrednio z ich wczesności. Informacji na ten temat należy szukać u hodowców odmian.

Ze szczegółami lub na skróty

Plantację ziemniaka w Polsce na ogół prowadzi się albo w sposób dość uproszczony, albo bardzo specjalistycznie. Tak też można podejść do ustalenia wysokości dawek podstawowych składników pokarmowych.

Systemowi uproszczonemu często towarzyszy brak wiedzy co do aktualnej zasobności gleby. Toteż można przyjąć uproszczony sposób wyliczania dawek nawozowych. Wielkość nawożenia fosforem i potasem uzależnia się od ustalonej dawki azotu, korzystając z proporcji N:P:K. Dla ziemniaków jadalnych i nasiennych powinna ona wynosić: 1:1:1,5-2, czyli na każdy kilogram planowanego nawożenia azotem należy wcześniej wysiać 1 kg fosforu oraz 1,5-2 kg potasu. Natomiast w uprawie ziemniaka dla przetwórstwa spożywczego 1:1:1,2-1,5.

Sposób ustalania dawki azotu jest usankcjonowany obowiązującymi przepisami. Punktem wyjściowym jest określenie potrzeb pokarmowych (PP), które opiera się na dwóch składowych: wielkości założonego plonu korzeni w t/ha (Y) oraz jednostkowego pobrania składników w kg N/t bulw (Pj). Dla ziemniaków na wczesny zbiór pobranie jednostkowe wynosi 3,3 kg N/t, a dla pozostałych 4,2 kg N/t.

PP = Y · Pj

Następnie należy wyznaczyć dawkę nawozową, uwzględniając następujące zmienne:

• zawartość N_min w glebie na początku wegetacji;
• N uwalniany z nawozów naturalnych bądź innych źródeł;
• współczynnik wykorzystania N przez ziemniaki.

Do obliczeń dawki nawożenia (DN) można wykorzystać następujący wzór:

DN = plon osiągalny [t/ha] x pobranie jednostkowe [kg N/t] – ΣN z innych źródeł x równoważnik nawozowy – (korekta dla roślin uprawianych po przedplonach lub międzyplonach bobowatych)/0,7 (współczynnik wykorzystania N z nawozów azotowych mineralnych).

Przykład 1.: przyjmując średni plon bulw odmiany późnej 35 t/ha, jaki jest realny do uzyskania na glebie średniej nawożonej obornikiem jesienią w dawce 30 t/ha (zawartość N – 0,3%), dawka azotu w nawozie wyniesie ok. 112 kg N/ha.

Poniżej przedstawiam szczegółowy tok liczenia, który może służyć za matrycę do własnych obliczeń. Wystarczy wartości zmienne (plon bulw, dawka obornika i zawartość N_min) wstawić własne dane, aby uzyskać wynik pasujący do innych realiów:

1. Wyznaczenie potrzeb pokarmowych ziemniaka późnego = 35 x 4,2 kg (pobranie jednostkowe) = 147 kg N/ha

2. Obliczenie azotu działającego:

a) z obornika = (30 t/ha x 3,0 kg N/t) x 0,35*

* równoważnik nawozowy N w 1. roku uprawy po oborniku = 31,5 kg N/ha

b) N_min w glebie wiosną = 62 kg x 0,6* = 37,2 kg N/ha

* równoważnik nawozowy dla roślin jarych

DN = 147 – (31,5 + 37,2) = 78,3/0,7* = 111,9 kg N

* współczynnik wykorzystania N z nawozów mineralnych

Przykład 2.: plon bulw odmiany wczesnej 20 t/ha, gleba średnia bez nawożenia obornikiem.

1. Wyznaczenie potrzeb pokarmowych ziemniaka wczesnego = 20 x 3,3 kg (pobranie jednostkowe) = 66 kg N/ha

2. Obliczenie azotu działającego:

b) N_min w glebie wiosną = 62 kg x 0,6* = 37,2 kg N/ha

* równoważnik nawozowy dla roślin jarych

DN = 66 – 37,2 = 28,8/0,7* = 41,1 kg N

* współczynnik wykorzystania N z nawozów mineralnych

Uwaga: plantacje ziemniaka nawożone azotem w dawkach przekraczających 120 kg N/ha są uważane za intensywne. Oznacza to, że limit areału, od którego konieczne jest sporządzanie pełnego bilansu nawożenia azotem wszystkich pól w gospodarstwie jest o połowę mniejszy. Taki warunek spełnia pierwszy z analizowanych przykładów.

Warto pamiętać, że maksymalna dawka azotu działającego dla ziemniaka wczesnego wynosi 90 kg N/ha, a dla późnego 180 kg N/ha. Po sporządzeniu planu nawożenia azotem wszystkich pól gospodarstwa można je przekraczać, jeśli będą tego wymagać założone potrzeby pokarmowe. Maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł należy pomniejszyć o:

* 20% w przypadku gleb bardzo lekkich (do 10% cząstek o wymiarach poniżej 0,02 mm);

** 10% w przypadku gleb lekkich (11-20% cząstek o wymiarach poniżej 0,02 mm).

Dawka azotu przed sadzeniem nie powinna przekraczać 100-120 kg N/ha. Pozostałą zaplanowaną ilość korzystniej jest uzupełnić później, np. przed obsypywaniem lub ostatecznym profilowaniem redlin w celu jego wymieszania z glebą.

Korzystać z zasobności gleby

W przypadku fosforu ziemniak na każdą tonę wytworzonych bulw potrzebuje pobrać ok. 1,5 kg P₂O₅, a potasu 7-7,5 kg K₂O. Dla ułatwienia wyliczeń można przyjąć współczynniki do ustalania ilości składników pobieranych z plonem w zależności od zasobności stanowiska (tabela).

Zakładając, że będzie uprawiana odmiana, która plonuje średnio ok. 35 t/ha, zawartość fosforu jest wysoka, a potasu niska. Na polu nie stosowano obornika. Obliczenia dla fosforu:

35 t x 1,5 kg = 52,5 kg P₂O₅/ha

Takie jest zapotrzebowanie na wytworzenie założonego plonu. Jednakże w glebie jest spora ilość dostępnego fosforu. Zatem wyliczoną wartość należy pomnożyć przez współczynnik, w tym wypadku 0,7 (zasobność wysoka, ale opcja bez obornika)

52,5 kg x 0,7 = 36,8 kg P₂O₅/ha.

Wyliczenia dla potasu są analogiczne:

35 t x 7,0 kg = 245 kg K₂O/ha x 1,2 = 294 kg K₂O/ha.

Zastosowanie tak dużej ilości potasu w jednej dawce jest ryzykowne z uwagi na nadmierne zasolenie gleby. Jednorazowa dawka potasu w formie soli potasowej nie powinna przekraczać 200 kg K₂O/ha. Zatem warto rozważyć wniesienie brakującej części dawki np. w formie siarczanu potasu.

W uprawie ziemniaka bez obornika dawki potasu zwykle są bardzo wysokie. Jest on najsilniej pobieranym składnikiem pokarmowym, zwłaszcza w drugiej części wegetacji. Warto pamiętać, że wiele nawozów wieloskładnikowych i soli potasowych, zawiera chlorki, które mają ujemny wpływ na jakość bulw. Dlatego zaleca się je stosować 3-4 tygodnie przed sadzeniem.