Rolnicy interesują się gatunkami, których uprawę zarzucili dawno temu, albo nigdy nie uprawiali w swoim gospodarstwie. Dla niektórych opłacalną niszą może być proso.

„Potrzeba matką wynalazków” – to przysłowie doskonale wpisuje się w tegoroczną sytuację dotyczącą planowania wiosennych zasiewów. Pod uwagę w pierwszej kolejności są brane te, których uprawa wymaga ograniczonych nakładów, pozwala na siew na większych areałach, daje się dość łatwo zbyć lub zagospodarować oraz nie wymaga inwestowania w dodatkowe maszyny. Liczba takich gatunków jest ograniczona, ale należy do nich m.in. proso zwyczajne, które można uprawiać ekstensywnie.

Cenne właściwości ziarna

Wznowienie badań nad starymi gatunkami roślin uprawnych może przynieść zaskakujące odkrycia. W przypadku prosa niedawno wykazano, że niektóre nowsze odmiany z hodowli zagranicznych (Bernburger, Lisa, Panmil i Saratovskoe) cechują się zaskakująco wysokim poziomem metioniny (3,46 g/kg świeżej masy), o wiele większym, niż w przypadku zbóż pastewnych lub roślin białkowych, takich jak bobik czy groch. Zboża paszowe i bobik zawierają metioniny 1,7 g/kg świeżej masy, a groch 1,9 g/kg. Proso może się stać obiecującym składnikiem pasz, zwłaszcza w ekologicznym chowie zwierząt. Warto pamiętać, że ziarno paszowe prosa w przeciwieństwie do konsumpcyjnego nie wymaga obłuskiwania.

• Sprawdź: Wybór rośliny niszowej – na co zwrócić uwagę?
• Sprawdź: 10 faktów o słoneczniku

Metionina jest bardzo ważnym aminokwasem w żywieniu zwierząt i tylko kilka komponentów pasz zawiera go w podwyższonym udziale. Jest to istotne zwłaszcza w tuczu zwierząt, np. trzody i drobiu, gdzie zużywa się znaczne ilości metioniny wytwarzanej syntetycznie.

Nisza dla niektórych opłacalna

Uprawa prosa w Polsce zajmuje obecnie blisko 20 tys. ha. Mniejsze plantacje występują głównie na południu kraju, a większe, kilkudziesięciohektarowe można spotkać w różnych rejonach. Dość częstą praktyką jest uprawa prosa w plonie wtórym. Wybór krajowych odmian jest ograniczony (Gierczyckie i Jagna). Natomiast za granicą materiał siewy prosa oferują m.in. firmy Baywa i Saatbau.

Podstawowe dane o prosie:

• wymagania glebowe – niskie (unikać gleb ciężkich, zimnych i podmokłych);
• odczyn – lekko kwaśny do obojętnego – pH 5,6-7,0;
• wymagania pokarmowe – 2-3 kg N, 1,3-1,6 kg P₂O₅ i 2,6-3,3 K₂O/dt plonu ziarna z odpowiednią ilością słomy (nawożenie siarką może wpływać na zwiększenie zawartości aminokwasów);
• wymagania wodne – niskie, współczynnik transpiracji wynosi 200-300 l/kg s.m.;
• okres wegetacji – 80-100 dni;
• przedplon – bez większych wymagań, udaje się nawet po wczesnych ziemniakach lub jęczmieniu ozimym;
• uprawa przedsiewna – jak pod zboża jare (nie wymaga orki);
• termin siewu – od 3. dekady maja do 1. dekady lipca (wysokie wymagania cieplne – prowadzi fotosyntezę typu C4);
• warunki siewu – 1-2 cm na glebach lepszych i 3-4 cm na słabszych, norma wysiewu 15-25 kg/ha, rozstaw międzyrzędzi 25-30 cm;
• odchwaszczanie – herbicydy doglebowe zawierające pendimetalinę lub powschodowe do fazy 3 liści na bazie prosulfokarbu (wysoka wrażliwość na pozostałości herbicydów w glebie);
• dojrzewanie – nierównomierne, w słabszych stanowiskach zachodzi samoistnie, a przy późnym siewie na dobrych glebach może się opóźnić nawet do początku października. Nie wolno "dosuszać" chemicznie, bo nie ma takich zaleceń i odbiorcy sobie tego nie życzą;
• zbiór – w zależności od terminu siewu od drugiej połowy sierpnia, kombajnem zbożowym bez specjalnego oprzyrządowania, wystarczy regulacja zespołu młócącego i czyszczącego;
• plonowanie – 8-30 dt/ha, najlepiej plonuje przy siewie w 3. dekadzie maja;
• zbyt – popyt jest umiarkowany. Najlepiej znaleźć podmiot kontraktujący lub zagospodarować plon we własnym zakresie. Aktualnie oferty kupna/sprzedaży zawierają się w przedziale 1130-1600 zł/t (2000-2200 zł/t za ziarno ekologiczne).