Ustalając poziom nawożenia azotem najpierw należy wyliczyć dawkę całkowitą, a następnie podzielić ją na tyle części, ile zamierza się zastosować.

Znikający śnieg odkrywa coraz więcej ozimin, które według pierwszych doniesień dość dobrze przezimowały. W niektórych rejonach panują już odpowiednie warunki do zasilenia plantacji dawką startową azotu i czynnikiem blokującym jest tylko zakaz jej stosowania przed 1 marca. Kto nie wytrzymał i już rozsiał, niech tym się nie chwali, bo może go to słono kosztować.

Uwzględnić wszystkie źródła składnika

Pierwszeństwo w zasileniu azotem powinny mieć rzepak i pszenica. Określenie potrzeb pokarmowych pszenicy ozimej względem azotu wymaga znajomości dwóch składowych: pobranie jednostkowe azotu oraz spodziewany plon ziarna na danym polu – wartości te trzeba pomnożyć. Dla pszenicy ozimej przeznaczonej na paszę pobranie jednostkowe zostało ustalone na 20 kg N/t ziarna wraz z adekwatnym plonem słomy. W przypadku ziarna na cele piekarnicze wartość ta ulega zwiększeniu do 27 kg/t. Potencjalną wysokość plonu w danym stanowisku rolnik powinien umieć określić korzystając z własnego doświadczenia.

Następnym etapem jest określenie ilości azotu działającego pochodzącego z innych źródeł, np. obornika czy przedplonu z roślin bobowatych. Mając zgromadzone dane wyznacza się dawkę nawozów mineralnych, która może być zastosowana w danej uprawie.

DN = plon (t/ha) x pobranie jednostkowe (kg N/t) – ΣN z innych źródeł x równoważnik nawozowy – (korekta dla roślin uprawianych po przedplonach lub międzyplonach bobowatych)/0,7 (współczynnik wykorzystania N z nawozów azotowych mineralnych).

Przykład 1. Plan nawożenia azotem pszenicy ozimej na paszę dla założonego plonu ziarna 6 t/ha; uprawa na glebie średniej bez nawozów naturalnych po przedplonie rzepakowym.

Postępowanie:

1. potrzeby pokarmowe 6 x 20 kg = 120 kg N/ha

2. azot działający z N_min w glebie wiosną 62 kg x 0,9* = 55,8 kg N/ha

* równoważnik nawozowy w uprawach roślin ozimych dla nawożenia wiosną wynosi 0,9

DN = 120 – 55,8 = 64,2/0,7* = 91,7 kg N

* współczynnik wykorzystania N z nawozów mineralnych.

Uzyskany wynik pokazuje, że analizowana w przykładzie 1. plantacja wymagałaby zastosowania w postaci nawozów mineralnych ok. 92 kg N/ha.

Przykład 2. Plan nawożenia azotem pszenicy ozimej chlebowej dla założonego plonu ziarna 7 t/ha; uprawa na glebie średniej – przedplon – ziemniaki na oborniku.

Postępowanie:

1. potrzeby pokarmowe 7 x 27 kg = 189 kg N/ha

2. azot działający:

a. z obornika 30 t/ha x 2,6 kg N/t (zawartość azotu w oborniku bydlęcym) x 0,15 (równoważnik nawozowy N w drugim roku po stosowaniu) = 11,7 kg N/ha

b. z N_min w glebie wiosną 62 kg x 0,9 = 55,8 kg N/ha

DN = 189 – (11,7 + 55,8) = 121,5/0,7 = 174 kg N

Uzyskany wynik pokazuje, że analizowana w przykładzie 2. plantacja wymagałaby zastosowania w postaci nawozów mineralnych 174 kg N/ha.

Przykład 3. Plan nawożenia azotem pszenicy ozimej chlebowej dla założonego plonu ziarna 8 t/ha; uprawa na glebie ciężkiej bez nawozów naturalnych po przedplonie zbożowym.

Postępowanie:

1. potrzeby pokarmowe 8 x 27 kg = 216 kg N/ha

2. azot działający z N_min w glebie wiosną 66 kg x 0,9* = 59,4 kg N/ha

DN = 216 – 59,4 = 156,6/0,7 = 224 kg N

Uzyskany wynik pokazuje, że analizowana w przykładzie 3. plantacja wymagałaby zastosowania w postaci nawozów mineralnych 224 kg N/ha.

Warto pamiętać, że w gospodarstwach objętych regulacją przestrzegania maksymalnych dawek azotu działającego, całkowita dawka N działającego nie może przekroczyć 200 kg N/ha. Natomiast gospodarstwa sporządzające plan nawożenia wielkość dawki azotu dostosowują do potrzeb roślin przy założonym poziomie plonowania.

Wiedza pozwala oszczędzać

Do obliczeń przyjąłem szacunkowe zawartości N_min w glebie na przedwiośniu, jakie są podawane w obowiązujących przepisach (tabela). Prawdopodobnie takimi danymi posługuje się zdecydowana większość rolników, która nie jest jeszcze przekonana do badania swoich gleb na zawartość azotu mineralnego. Indywidualne wyniki oznaczeń tego parametru są bardziej miarodajne i pozwalają lepiej dostosować poziom nawożenia azotem do sytuacji na danym polu.

Dla potrzeb bilansu nawozowego określenie zawartości składników w strefie zasięgu korzeni, tj. do głębokości 60 cm ma szczególne znaczenie. W przypadku zbóż ozimych zasobnością krytyczną N_min w glebie jest 120 kg N/ha, co w praktyce oznacza, że przy takiej zasobności wczesne podanie azotu jest zbędne (drugą dawkę należy ewentualnie przyspieszyć). Jeśli przeprowadzona analiza chemiczna N_min przed ruszeniem wegetacji wykaże 70 kg N/ha, to w pierwszej dawce wystarczy zastosować 50 kg N/ha, co odpowiada ok. 150 kg/ha saletry amonowej (34%). Pozostałą część wyliczonej ilości azotu do zastosowania wiosną należy rozłożyć na kolejne dawki.

Zachować dystans od zbiorników i cieków wodnych

Coraz bardziej akcentowanym wymogiem dotyczącym stosowania nawozów jest zachowanie odległości od cieków i ujęć wodnych. Prawo wodne zakazuje stosowania wszelkich nawozów (nie tylko azotowych) na gruntach rolnych;

• 5 m od brzegu jezior i zbiorników wodnych o powierzchni do 50 ha oraz cieków naturalnych, kanałów i rowów o szerokości powyżej 5 m mierzonej na górnej krawędzi ich brzegów;
• 20 m od brzegu jezior i zbiorników wodnych o powierzchni ponad 50 ha, obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego oraz ujęć wody nieposiadających ustalonej strefy ochronnej.