Jęczmień ozimy tak bardzo lubi obfite nawożenie azotem, że z wdzięczności potrafi uklęknąć, a nawet położyć się na całym polu. Jak zatem dobrze skalkulować dawki?

Urzędowy termin otwierający możliwość stosowania azotu w jakiejkolwiek postaci właśnie nadszedł. Ciągłość kilkunastu już dni z dodatnią temperaturą odsłania coraz więcej pól i wreszcie uprawy ozime można zasilać azotem. Ponieważ dużo się dzieje jednocześnie, pojawia się dylemat, od których plantacji zacząć?

Najpierw najbardziej wygłodzone

Jeśli możliwość wjazdu na wszystkie pola w gospodarstwie jest podobna, to trzeba zacząć od tych, gdzie rośliny są najbardziej wygłodzone. Jeszcze większym ułatwieniem jest kierowanie się logiczną kolejnością. Zatem pierwszy będzie rzepak, potem jęczmień ozimy oraz pszenica wymagająca dokrzewienia. Następna w kolejności będzie dobrze rozwinięta pszenica oraz żyto i pszenżyto.

Metodykę ustalania nawożenia azotem rzepaku i pszenicy omówiłem już w osobnych artykułach. Zatem tutaj skupię się na jęczmieniu ozimym. Osobiście bardzo lubię to zboże za jego znakomitą reakcję na staranne prowadzenie łanu. Jeśli jęczmień jesienią dobrze się rozkrzewi i nie zostanie porażony przez wirusa żółtej karłowatości, a potem nie wypadnie po zimie wskutek wymarznięcia lub pleśni śniegowej, to wiosną trzeba go mocno zaniedbać, żeby nie wydał satysfakcjonującego plonu.

Pobranie jednostkowe pomnożone przez plon

Określenie potrzeb pokarmowych jęczmienia ozimego względem azotu, tak jak w przypadku innych upraw, wymaga znajomości dwóch składowych: pobranie jednostkowe azotu oraz spodziewany plon ziarna na danym polu – wartości te trzeba pomnożyć. Dla jęczmienia ozimego przeznaczonego na paszę pobranie jednostkowe zostało ustalone na 24 kg N/t ziarna wraz ze słomą. Realny do osiągnięcia plon w danym stanowisku rolnik powinien ustalić, opierając się na swoim doświadczeniu.

Następnym etapem jest określenie ilości azotu działającego pochodzącego z innych źródeł, np. obornika, przedplonu z roślin bobowatych. Mając zgromadzone dane wyznacza się dawkę nawozów mineralnych, która może być zastosowana w całej wegetacji rośliny.

DN = plon (t/ha) x pobranie jednostkowe (kg N/t) – ΣN z innych źródeł x równoważnik nawozowy – (korekta dla roślin uprawianych po przedplonach lub międzyplonach bobowatych)/0,7 (współczynnik wykorzystania N z nawozów azotowych mineralnych).

Przykład 1. Plan nawożenia azotem jęczmienia ozimego na paszę dla założonego plonu ziarna 6 t/ha; uprawa na glebie średniej bez nawozów naturalnych po przedplonie rzepakowym.

Postępowanie:

1. potrzeby pokarmowe 6 x 24 kg = 144 kg N/ha

2. azot działający z N_min w glebie wiosną 62 kg x 0,9* = 55,8 kg N/ha

* równoważnik nawozowy w uprawach roślin ozimych dla nawożenia wiosną wynosi 0,9

DN = 144 – 55,8 = 88,2/0,7* = 126 kg N

* współczynnik wykorzystania N z nawozów mineralnych.

Uzyskany wynik pokazuje, że plantacja analizowana w przykładzie 1. wymagałaby zastosowania w postaci nawozów mineralnych ok. 126 kg N/ha.

Przykład 2. Plan nawożenia azotem jęczmienia ozimego na paszę dla założonego plonu ziarna 7 t/ha; uprawa na glebie średniej – przedplon – ziemniaki na oborniku.

Postępowanie:

1. potrzeby pokarmowe 7 x 24 kg = 168 kg N/ha

2. azot działający:

a. z obornika 30 t/ha x 2,6 kg N/t (zawartość azotu w oborniku bydlęcym) x 0,15 (równoważnik nawozowy N w drugim roku po stosowaniu) = 11,7 kg N/ha

b. z N_min w glebie wiosną 62 kg x 0,9 = 55,8 kg N/ha

DN = 168 – (11,7 + 55,8) = 100,5/0,7 = 143 kg N

Uzyskany wynik pokazuje, że plantacja analizowana w przykładzie 2. wymagałaby zastosowania w postaci nawozów mineralnych 143 kg N/ha.

Przykład 3. Plan nawożenia azotem jęczmienia ozimego dla założonego plonu ziarna 8 t/ha; uprawa na glebie ciężkiej bez nawozów naturalnych po przedplonie zbożowym.

Postępowanie:

1. potrzeby pokarmowe 8 x 24 kg = 192 kg N/ha

2. azot działający z N_min w glebie wiosną 66 kg x 0,9* = 59,4 kg N/ha

DN = 192 – 59,4 = 132,6/0,7 = 189 kg N

Uzyskany wynik pokazuje, że plantacja analizowana w przykładzie 3. wymagałaby zastosowania w postaci nawozów mineralnych 189 kg N/ha.

W gospodarstwach objętych regulacją przestrzegania maksymalnych dawek azotu działającego całkowita dawka N działającego nie może przekroczyć 140 kg N/ha. Natomiast gospodarstwa sporządzające plan nawożenia wielkość dawki azotu dostosowują do potrzeb roślin przy założonym poziomie plonowania. Taką sytuację ukazują przykłady 2 i 3. Można powiedzieć, że w przykładzie 3. pominięcie sporządzania planu nawożenia i przestrzeganie tylko maksymalnych dawek azotu działającego byłoby niewystarczające dla wykorzystania potencjału plonowania w rozważanych warunkach stanowiska.

Przeazotowany łatwiej wylega

Do obliczeń przyjąłem szacunkowe zawartości N_min w glebie na przedwiośniu, jakie są podawane w obowiązujących przepisach (tabela). Takimi danymi wyjściowymi posługuje się zdecydowana większość rolników, którzy nie badają na przedwiośniu swoich gleb na zawartość azotu mineralnego. Indywidualne wyniki oznaczeń tego parametru dają podstawę do precyzyjniejszego ustalenia poziomu nawożenia azotem na danym polu.

Wiele opracowań pokazuje, że zawartość N_min należy określać dla warstwy gleby 0-90 cm. Z pewnością ma to sens w przypadku roślin rozwijających głęboki system korzeniowy, np. rzepak, burak cukrowy czy rośliny bobowate. Zboża ponad 80% systemu korzeniowego budują w warstwie ornej. Toteż dla potrzeb bilansu nawozowego określenie zawartości składników w strefie zasięgu korzeni, tj. do głębokości 60 cm można uznać za wystarczające.

Pozostaje jeszcze ustalić wysokość pierwszej wiosennej dawki azotu, zwanej startową. Tutaj wystarczy pamiętać, że zasobność krytyczna (maksymalna) N_min w glebie dla zbóż ozimych wynosi 120 kg N/ha. Jest to ilość, która zupełnie pokrywa bieżące potrzeby roślin. Zatem znając aktualną zasobność N_min lub przyjmując wielkość szacunkową, należy w nawozie mineralnym uzupełnić o tyle, żeby łącznie uzyskać 120 kg N/ha. Jeśli przeprowadzona analiza chemiczna N_min przed ruszeniem wegetacji wykaże 65 kg N/ha, to w pierwszej dawce wystarczy zastosować 55 kg N/ha, co odpowiada ok. 162 kg/ha saletry amonowej (34%). Pozostałą część wyliczonej ilości azotu do zastosowania wiosną należy zaplanować na drugą dawkę.