Wzrost wydajności kombajnów powoduje zwiększenie ryzyka łamania ziarniaków przy omłocie. W przypadku ziarna towarowego jest to wada, za którą mogą być potrącenia w skupie.

Uszkodzenia ziarna uznaje się za cechę istotnie pogarszającą jego jakość. Szczególną uwagę zwraca się na to w przypadku ziarna siewnego i na cele browarne, gdzie istotnym parametrem jest zdolność kiełkowania. Zatem warto wiedzieć, co powoduje pękanie ziarna i jak optymalnie młócić, aby zmniejszyć ryzyko takich uszkodzeń.

Słoma pełni funkcję ochronną

Dzięki pracom hodowców odmiany zbóż stają się coraz bardziej produktywne, ziarniaki większe, a udział plew i łusek mniejszy. Ponadto sukcesywnie zmniejsza się plon słomy wskutek wprowadzenia do odmian cechy skróconego źdźbła bądź zabiegów chemicznego skracania. To sprawia, że podczas omłotu przez kombajn przechodzi coraz mniej słomy, która na tym etapie pełni funkcję ochronną dla ziarna. Jeśli jest jej mało, to ziarno w większym stopniu styka się bezpośrednio z zespołem młócącym, czyszczącym i transportującym w kombajnie. Liczne uderzenia i odbicia ziarna są główną przyczyną jego pękania. Do części z nich dochodzi wewnątrz ziarniaków i często rolnik nie zdaje sobie z tego sprawy.

Skutki mechanicznych uszkodzeń ziarna mogą być następujące:

• większe straty plonu wskutek separacji drobnych części ziarniaków przez kombajn;
• spadek siły kiełkowania nawet o 70% (wybicie zarodka);
• obniżenie masy hektolitra;
• większe narażenie na żerowanie szkodników;
• ułatwienie rozwoju chorób przechowalniczych powodowanych przez grzyby;
• potrącenia w skupie za złą jakość.

Podatność na uszkodzenia mechaniczne ziarna jest cechą genetyczną każdej odmiany (np. szkliste ziarno). Niestety, te informacje rzadko podawane są w opisach. Rolnicy taką wiedzę zwykle muszą zdobywać na własną rękę. Jak łatwo się domyślić, wrażliwe odmiany muszą być zbierane w optymalnym oknie zbiorów. Podatność ziarna na uszkodzenia rośnie wraz ze spadkiem jego wilgotności. Ten parametr podlega zmianom nawet w ciągu jednego dnia żniw. Dlatego operatorzy kombajnów zbożowych powinni brać to pod uwagę i w przypadku mocno podsuszonego ziarna pilnować precyzji nastawień parametrów pracy.

Jak zmniejszyć udział połamanych ziaren?

Warto pamiętać, że mała prędkość robocza wcale nie jest dobra. Udział połamanych ziaren maleje, im kombajn przyjmuje więcej masy na młocarnię, o ile się nie dławi. Większa "poduszka" ze słomy chroni ziarno przed uderzeniami i odbiciami w młocarni, a częściowo także na etapie wstępnego czyszczenia. Najważniejsza jest tu prędkość bębna młócącego. Ma około trzykrotnie większy wpływ na ilość złamań ziarna niż klepisko. Warto pamiętać, że wielobębnowe zespoły młócące wywierają na ziarno jeszcze większe obciążenia mechaniczne.

W przypadku kombajnów z zespołem młócącym typu axial wymagania dotyczące terminu zbioru, pory dnia i optymalnych ustawień zespołu młócącego nie są tak istotne. Ta technika omłotu jest bardziej tolerancyjna na niedoskonałości, gdyż ziarniaki nie są wybijane lecz wycierane z kłosów.