Stanowiska pod uprawę buraka cukrowego można nawieźć przedsiewnie fosforem i potasem, chociaż intensywne i głębokie wymieszanie nawozów w tym przypadku jest niewskazane.

Zapotrzebowanie buraka cukrowego na składniki pokarmowe należy do najwyższych. Dlatego wielu plantatorów nie zawsze stosuje się do instrukcji, żeby całą część nawożenia fosforowo-potasowego zastosować przed jesienną uprawą gleby. Dotyczy to szczególnie posiadaczy nieco słabszych gruntów, którzy mają obawy o zimowe straty składników, a zwłaszcza azotu i potasu. Wprawdzie w przypadku fosforu obowiązuje zasada – im wcześniej, tym lepiej, ale jeśli ktoś się do niej nie zastosował, to nie ma innego wyjścia, jak tylko podać potrzebną ilość tego składnika pod uprawę przedsiewną.

Sporządzenie bilansu nawożenia nie sprawia większych trudności, jeśli korzysta się z danych dotyczących pobrania jednostkowego poszczególnych składników (tabela 1.). Warto pamiętać, że ustalone w ten sposób wartości nie są dawkami nawożenia, jakie trzeba zrealizować.

Najwięcej potrzeba potasu

Największe potrzeby pokarmowe buraka cukrowego dotyczą potasu. Okres krytyczny zapotrzebowania na ten składnik rozpoczyna się od fazy 2 liści i kończy w połowie sierpnia. W okresie maksymalnego zapotrzebowania dzienne pobranie może sięgać 10 kg K₂O/ha. Takie ilości może udostępnić tylko gleba o odpowiednio wysokiej zasobności. Toteż ustalając dawkę nawożenia potasem najłatwiej kierować się jego ilością, jaka gromadzi się w korzeniach, bo ona podlega wywiezieniu z pola. O zwiększenie dawki można się pokusić w sytuacji nieco obniżonej zasobności gleby. Warto pamiętać, żeby w przypadku korzystania z soli potasowej nie przekraczać dawki 200 kg K₂O/ha z uwagi na groźbę nadmiernego zasolenia gleby. Toteż termin stosowania powinien o ok. 3 tygodnie wyprzedzać siew. Potas wnoszony w nawozach naturalnych (tabela 2.) jest pod tym względem neutralny.

Fosfor w zasobnych stanowiskach można zastosować w ilości wynoszonej z plonem korzeni, chociaż niewielki naddatek jest wskazany. Pobieranie fosforu przez buraki zachodzi przez całą wegetację. Stąd powinien być dostępny w kolejnych warstwach gleby, które przerastają korzenie zaopatrujące roślinę w składniki pokarmowe. Fosfor szczególnie ważny jest w fazie wzrostu początkowego i gromadzenia cukru w korzeniach.

Przy wyliczaniu dawki fosforu należy uwzględnić również inne źródła składników, jakimi są obornik lub gnojowica. Brak obornika w technologii uprawy buraka cukrowego wymaga wyboru stanowiska o wyższym poziomie zasobności – powyżej 15 mg/100 g gleby.

Azot wymaga precyzyjnych obliczeń

Ponad 20 lat temu zagraniczne koncerny cukrowe radziły plantatorom buraka cukrowego nie przekraczać dawki 120 kg N/ha. Taka dawka sprzyjała utrzymaniu w ryzach zawartości azotu alfa-aminowego przy plonie korzeni ok. 40 t/ha, co było na rękę przede wszystkim cukrowniom. Obecnie określenie potrzeb pokarmowych opiera się na dwóch składowych: wielkości założonego plonu korzeni t/ha (Y) oraz jednostkowego pobrania składników kg/t (Pj).

PP = Y · Pj

Drugim korkiem jest wyznaczenie dawki nawozowej. Obowiązujące przepisy wymagają tu uwzględnienia następujących danych:

• zawartość N_min w glebie na początku wegetacji;
• N uwalniany z nawozów naturalnych bądź innych źródeł;
• współczynnik wykorzystania N przez buraki.

Do obliczeń dawki nawożenia (DN) można wykorzystać następujący wzór:

DN = plon osiągalny w gospodarstwie [t/ha] x pobranie jednostkowe azotu [kg N/t] – ΣN z innych źródeł x równoważnik nawozowy – (korekta dla roślin uprawianych po przedplonach lub międzyplonach bobowatych)/0,7 (współczynnik wykorzystania N z nawozów azotowych mineralnych).

Przykład: przyjmując średni plon korzeni 60 t/ha, jaki realny jest do uzyskania na glebie średniej nawożonej obornikiem jesienią w dawce 40 t/ha (zawartość N – 0,3%), dawka azotu w nawozie wyniesie ok. 187 kg N/ha.

Poniżej przedstawiam szczegółowy tok liczenia, który może służyć za matrycę do własnych obliczeń. Wystarczy wartości zmienne (plon korzeni, dawka obornika i zawartość N_min) wstawić własne dane, aby uzyskać wynik pasujący do innych realiów:

1. Wyznaczenie potrzeb pokarmowych buraka cukrowego = 60 x 3,5 kg (pobranie jednostkowe) = 210 kg N/ha

2. Obliczenie azotu działającego:

a) z obornika = (40 t/ha x 3,0 kg N/t) x 0,35*

* równoważnik nawozowy N w 1. roku uprawy po oborniku = 42 kg N/ha

b) N_min w glebie wiosną = 62 kg x 0,6* = 37,2 kg N/ha

* równoważnik nawozowy dla roślin jarych

DN = 210 – (42 + 37,2) = 130,8/0,7* = 186,8 kg N

* współczynnik wykorzystania N z nawozów

Dawka przedsiewna azotu pod buraki cukrowe powinna przynajmniej zabezpieczyć wzrost w początkowych fazach rozwojowych, ale jednocześnie nie zakłócać kiełkowania nasion. Druga dawka azotu mineralnego może być zastosowana w terminie przypadającym na fazę 4 wykształconych liści, a najpóźniej przed zwarciem rzędów.