Wprowadzenie 150 kg N/ha w oborniku działa tak, jak zaledwie 45 kg N/ha z nawozów mineralnych. Trzeba o tym pamiętać przy ustalaniu dawki całkowitej.

Chcąc prawidłowo uzupełniać nawozy naturalne mineralnymi, trzeba wiedzieć w jakim stopniu zawarte w nich składniki zastępują w działaniu te same w nawozach mineralnych. Służą do tego równoważnik nawozowy i składnik działający.

W odniesieniu do formy mineralnej

Równoważnik nawozowy jest wartością ustaloną doświadczalnie. Odpowiada ilości składnika nawozowego (pokarmowego) wnoszonego do gleby w najlepszym terminie w nawozach mineralnych, która wykazuje podobne działanie (plonotwórcze), jak 100 kg tego samego składnika w formie całkowitej w nawozach naturalnych, stosowanych w danym terminie. Jest to wartość niemianowana i może być wyrażona w liczbach całkowitych lub w formie ułamkowej. Zależnie od formy wyrażania przybiera wartości równe lub mniejsze od 100 albo równe lub mniejsze niż 1.

Mnożąc całkowitą zawartość składnika w nawozach naturalnych przez równoważnik nawozowy, otrzyma się ilość składnika działającego. Sposób przeliczania najlepiej pokazać na przykładzie. Przyjmijmy, że niezależnie od terminu stosowania równoważnik nawozowy dla azotu z obornika wynosi 30 lub 0,3. Oznacza to, że 100 kg N w oborniku odpowiada 30 kg azotu działającego (100 x 0,30 = 30). Gdy równoważnik nawozowy jest liczbą całkowitą, wynik mnożenia należy podzielić przez 100 (100 x 30 : 100). Zatem pełna dawka obornika – 30 t/ha – o zawartości 0,5% N, wprowadza do gleby 150 kg azotu całkowitego i tylko 45 kg azotu działającego (150 x 0,30 = 45). Taką ilość należy przyjąć (odjąć) w roku stosowania obornika podczas ustalania całkowitej dawki azotu pod uprawianą roślinę, jaka miałaby być wniesiona w nawozach mineralnych.

W drugim i w trzecim roku wykorzystanie przez rośliny azotu z obornika jest już bardzo małe. Tych ilości nie uwzględnia się w planowanej dawce N pod kolejno uprawiane rośliny. Niemniej znaczna część azotu obornika jest wiązana w glebowej substancji organicznej (próchnicy).

Podobne wykorzystanie, jak z mineralnych

Fosfor i potas z obornika są tak samo dostępne dla roślin, jak z nawozów mineralnych (równoważnik nawozowy = 1). A zatem całkowita ilość składnika odpowiada jednocześnie ilości składnika działającego. Składniki te są jednak sorbowane (zatrzymywane) w glebie i dlatego działanie fosforu rozkłada się nawet na 4 lata, a potasu na 2 lata. W pierwszym roku po zastosowaniu obornika od planowanej pod daną roślinę dawki w nawozach mineralnych odejmuje się 40% wniesionego w oborniku fosforu i 70% potasu, w drugim roku 30% fosforu i 20% potasu, a w trzecim i czwartym roku już tylko odpowiednio 20 i 10% fosforu. Z wniesionej w oborniku do gleby ilości potasu ok. 10% może podlegać stracie wskutek wymycia.

Załóżmy teraz, że obornik jest stosowany pod pszenicę ozimą w ilości 20 t/ha. W tej dawce wniesie się ok. 100 kg N całkowitego, co odpowiada 30 kg azotu działającego (100 x 0,3 = 30). Jeżeli pod pszenicę ustalono nawożenie azotem w dawce np. 140 kg N/ha w nawozach mineralnych, to z racji zastosowania 20 t/ha obornika będzie trzeba ją obniżyć do 110 kg N/ha. Podobnie redukuje się dawki nawozów mineralnych wnoszących fosfor i potas.

Z przedstawionej analizy działania poszczególnych składników wynika, że nawożenie samym obornikiem nie wystarcza do osiągnięcia wysokich plonów i konieczne jest uzupełniające nawożenie mineralne. Jednak obornik zwiększa efektywność nawozów mineralnych oraz przyczynia się do osiągania większych i stabilniejszych plonów. Jest to zauważalne zwłaszcza w warunkach mniej korzystnych dla wegetacji roślin, np. długotrwałej suszy.