Fosfor jest najdroższym makroskładnikiem pokarmowym. Z tego powodu często jest "pierwszy do bicia" przy poszukiwaniu oszczędności.

Nawet w dobrze uwilgotnionej i aktywnej biologicznie glebie fosfor przemieszcza się zaledwie do 0,4 mm dziennie. Jest to zasadnicza podstawa do formułowania zaleceń, żeby nawozy zawierające ten składnik jak najwięcej mieszać z rolą. Jeśli nie stosuje się go na ściernisko czy pomiędzy kolejnymi uprawkami pożniwnymi, to bezwzględnie powinien być aplikowany przed orką siewną lub przedzimową (w przypadku stanowisk pod rośliny jare).

Rolnik oczekujący stabilnych lub rosnących plonów powinien dokładać starań, żeby na swoich polach utrzymywać co najmniej średnią zasobność w fosfor (10-15 mg P₂O₅/100 g gleby). Składnik ten łatwo ulega uwstecznieniu. Jednak niemal w zupełności jest zatrzymywany w glebie i wykazuje długotrwałe (kilkuletnie) działanie następcze. Warto pamiętać, że jest ono tym lepsze, im odczyn oraz bilans materii organicznej układają się w optymalnych zakresach dla danego stanowiska.

Fosfor niezmiennie wykazuje dużą odporność na akcje marketingowe firm sprzedających nawozy i nie przyspiesza swojego działania. Zatem nadal z nawozów mineralnych oraz organicznych w pierwszym roku po zastosowaniu do dyspozycji roślin zostaje 25, a wyjątkowo do 30% zastosowanej dawki. Reszta czeka 2-3 lata w roztworze glebowym na swoją kolej. Generalnie nie ma makro- i mikroskładników w 100% pobieranych i przyswajalnych dla roślin, a zwłaszcza te drugie są bardzo słabo pobierane z gleby.

Nic się nie marnuje

Rośliny powoli pobierają fosfor, ale dość równomiernie i w ilościach zgodnych z ich wymaganiami pokarmowymi. Nie obserwuje się zjawisk jego luksusowego gromadzenia, jak w przypadku azotu i potasu, czyli jest pierwiastkiem bezpiecznym. Niemniej w roślinie jest pierwiastkiem ruchliwym i przemieszcza się w dół i górę do organów, gdzie akurat jest najbardziej potrzebny.

Fosfor tworzy wysokoenergetyczne wiązania w komórkach roślin, co oznacza, że jest nośnikiem energii podczas fotosyntezy i oddychania. Żaden inny składnik nie może go w tym zastąpić. Bierze decydujący udział w procesie powstawania materiałów zapasowych (białek, cukrów i tłuszczów), które składają się na plon. Bez przemian energetycznych nawet w roślinie nic się nie "kręci". Jego wysoka koncentracja w materiale nasiennym, a następnie w rozrastającym się systemie korzeniowym, decyduje o czynnym pobieraniu innych składników pokarmowych. Po przemieszczeniu do części nadziemnych fosfor uczestniczy w syntezie związków organicznych, czyli plonu.

Dostępność fosforu w glebie łatwo się zmienia

Pochodzenie większości naszych gleb sprawia, że są one naturalnie ubogie w fosfor. Dlatego tak ważne jest systematyczne i zbilansowane nawożenie tym składnikiem. Jon ortofosforanowy bardzo wolno przechodzi do roztworu glebowego, zwłaszcza jeśli jest zimno i sucho. W tym procesie aktywnie uczestniczą mikroorganizmy glebowe, w tym grzyby (mikoryza), zaś mniej wydzieliny korzeniowe roślin.

Doświadczonym rolnikom znane jest współrzędne, czyli zlokalizowane nawożenie fosforem. Szczególnie dobre efekty uzyskuje się na glebach o niskiej zasobności w fosfor, w warunkach chłodnej jesieni czy wiosny oraz pod rośliny słabo pobierające ten składnik w początkowych fazach rozwoju. Nawóz musi być umiejscowiony pod nasionami uprawianej rośliny i na głębokości zapewniającej dobre uwilgotnienie. Nawożenie zlokalizowane dotyczy słabo przemieszczających się w glebie składników pokarmowych, a więc głównie fosforu i azotu w formie amonowej. Obie te formy zawiera fosforan amonu. Nie powinno się stosować współrzędnie nawozów o niskiej koncentracji fosforu oraz w towarzystwie pierwiastków bardzo ruchliwych w glebie: azotu (saletrzanego), siarki, magnezu i potasu.

Warto pamiętać, że nawożenie zlokalizowane nie wpływa znacząco na wzrost wykorzystania fosforu w pierwszym roku. Jednak jego umieszczenie w bliskim sąsiedztwie młodych korzeni ułatwia pobranie w krytycznych fazach, tj. podczas chłodów. Wówczas nawet niewielki wzrost pobrania ma duże znaczenie dla fizjologii roślin.