Wraz z wybuchem wojny na Ukrainie pojawiło się wiele obaw m.in. o zaopatrzenie europejskiego rolnictwa w nawozy. W tej kwestii największą niewiadomą był fosfor.

Polscy rolnicy dysponują glebami naturalnie ubogimi w fosfor. Braki tego makroskładnika muszą być regularnie uzupełniane przede wszystkim ze źródeł mineralnych. Jeszcze kilka lat temu przemysł nawozowy ostrzegał, że wydajne złoża fosforytów i apatytów leżą coraz dalej od polskich granic. Jednak niedawne odkrycie na południu Norwegii wiele zmienia.

Europa może liczyć na dobre zaopatrzenie

Do niedawna światowe złoża fosforytów szacowano na ok. 71 mld t. Ich wydobycie koncentrowało się głównie w Maroku, Stanach Zjednoczonych, Chinach i Rosji. Zasobność norweskich złóż fosforytów szacuje się na 70-80 mld t (największe znane na świecie), przy czym stopień ich zanieczyszczenia kłopotliwymi pierwiastkami jest niski. Ponadto towarzyszą im inne cenne minerały w postaci rud tytanu i wanadu. Wszystkie odkryte minerały od 2011 r. znajdują się na europejskiej liście surowców krytycznych.

Skandynawskie odkrycie jest ogromną ulgą dla krajów Unii Europejskiej, bo rynek fosforanów obecnie znajduje się w tragicznej sytuacji. Blisko 90% fosforanów jest wykorzystywane w rolnictwie, więc wraz ze wzrostem zapotrzebowania na żywność rośnie również popyt na fosfor. Natomiast panująca od kilkunastu miesięcy niestabilność polityczna w niektórych krajach będących ważnymi dostawcami, a także wysokie cła na minerały pochodzące z innych regionów świata, również powodują nieprzewidywalność podaży.

• Sprawdź: Jak przechowywać nawozy mineralne?

Warto pamiętać, że oprócz rolnictwa, złoża fosforytów mają ogromne znaczenie dla rozwoju sektora zielonej energii, w szczególności produkcji paneli słonecznych i baterii przez następnych 50 lat. Fosfor jest stosowany w akumulatorach litowo-jonowo-fosforanowych. Jednak Norwegowie dość ostrożnie podchodzą do technologii eksploatacji nowych złóż. Przy wykorzystaniu klasycznych metod, opartych na paliwach kopalnych, proces rafinacji fosforu jest wysoce emisyjny. Ponadto przygotowania do wydobycia obejmują oczyszczanie terenu i wykopywanie ogromnych ilości gleby. Pewne zniszczenia są nieuniknione, niemniej firma wydobywcza Norge Mining i rząd Norwegii wspólnie opracowują sposoby bardziej zrównoważonej eksploatacji złóż.

Stabilność dostaw się poprawi

Odkrycie ogromnych złóż fosforanów w Europie ma znaczenie strategiczne dla naszego regionu. Przede wszystkim eliminuje się możliwość blokowania szlaku morskiego, co gwarantuje stabilność dostaw. Ponadto duże złoża tzw. metali ziem rzadkich – tytanu i wanadu – prawdopodobnie drastycznie zmniejszą zależność Europy od Chin (60% dostaw) i Rosji (20% dostaw), które chętnie żonglują surowcami na potrzeby szantaży politycznych. Bliskość Norwegii to ryzyko niweluje.