Wiele roślin uprawnych ma zbyt mały system korzeniowy w stosunku do swoich potrzeb pobierania potasu. Dlatego wymagają zbilansowanego nawożenia tym składnikiem.

Potas w największej ilości pobierany jest w fazie szybkiego wzrostu wegetatywnego. Dla zbóż oznacza to okres od krzewienia do początku kłoszenia. W dużych ilościach występuje w młodych liściach, zgrubieniach łodyg i korzeniach oraz mięsistych owocach. Największe ilości są w organach, w których intensywnie przebiegają procesy metaboliczne (młode liście, stożki wzrostu korzeni i pędów). W nasionach jest go mało. Blisko 60-75% potasu pobranego przez zboża pozostaje w słomie.

Mogą pobierać go więcej niż potrzebują

Większość roślin wykazuje skłonność do luksusowego (nadmiernego) pobierania i gromadzenia potasu. Jego wysoka dostępność ogranicza pobieranie wapnia i magnezu. Natomiast wysoka zasobność wapnia i magnezu w glebie (uregulowany odczyn) stabilizuje nadmierne pobieranie potasu. Pod koniec wegetacji część tego składnika jest wydalana z rośliny głównie przez korzenie.

Rośliny pobierają bardzo dużo potasu. Najwięcej jest go w młodych organach, łodygach i aktywnych liściach (1,2-7,2% K₂O). Początkowo jest pobierany w małych ilościach i powoli. Po osiągnięciu faz szybkiego wzrostu masy wegetatywnej pobieranie potasu przez rośliny wzrasta nawet do kilkunastu kg/ha dziennie. Dlatego o zasobność gleby w ten składnik trzeba zadbać z dużym wyprzedzeniem. Nie jest możliwe doraźne reagowanie na zwiększone zapotrzebowanie roślin na potas. Wprawdzie jest on wymywany do głębszych warstw gleby (do 1 m), jednak bardzo niewielkie ilości przedostają się do wód drenarskich. Kation potasu jest silniej wiązany niż amonowy, wapniowy czy magnezowy. Toteż jego straty z gleby poprzez wymywanie są kilka- kilkanaście razy mniejsze niż magnezu i wapnia.

Dążyć przynajmniej do średniej zasobności

Gleby cięższe, o większym kompleksie sorpcyjnym trudniej uwalniają potas do roztworu. Dlatego powinny zawierać większe ilości przyswajalnych form tego składnika. Toteż należy stosować takie dawki nawozów, aby osiągnąć co najmniej górną granicę średniej klasy zasobności. Dla poszczególnych typów gleb zasobność powinna wynosić przynajmniej (mg K₂O/100 g gleby):

• bardzo lekkie – 12,5;
• lekkie – 15;
• średnie – 20;
• ciężkie – 25.

Przy znacznym zubożeniu gleb dążenie do uzupełnienia niedoborów do podanych poziomów zasobności powinno być rozłożone na kilka lat. Potas zastosowany w formie nawozów mineralnych na bardzo wyczerpane gleby jest tak silnie wiązany niewymiennie, że uprawiana roślina z niego nie skorzysta. Dlatego wysokie jednorazowe dawki są niekorzystne zarówno dla gleb, jak i uprawianych roślin. Może wówczas dojść do negatywnych zjawisk:

• zwiększenie strat potasu w glebie;
• niszczenie struktury i zwiększenie podatności na zlewanie i zaskorupianie się gleby;
• ograniczenie pobierania przez roślinę wapnia, magnezu i sodu;
• zwiększenie uwodnienia, np. warzyw i owoców, co pogarsza ich jakość;
• nadmierne zasolenie gleby, które jest szkodliwe dla wszystkich roślin w fazie kiełkowania i wschodów oraz w warunkach niedoborów wody, zwłaszcza w glebach mineralnych i ubogich w próchnicę.

Pod rośliny rolnicze wystarczą chlorkowe

Mineralne nawozy potasowe występują w formie chlorkowej i siarczanowej. Forma siarczanowa jest prawie dwukrotnie droższa od chlorkowej. Na szczęście większość typowych roślin rolniczych nie reaguje negatywnie na chlorek potasu, np. sól potasową. Warunkiem jest jej stosowanie na kilka tygodni przed siewem. Wówczas chlorki zostaną wymyte z gleby. Uprawy wieloletnie należy nawozić potasem wczesną wiosną.

Potas nie wykazuje bezpośredniego wpływu na wielkość plonu. W większym stopniu ogranicza działanie czynników niekorzystnych do wzrostu i rozwoju roślin:

• zapobiega utracie potencjalnego plonu i jego jakości nawet do 30%;
• zwiększa tolerancję roślin na niedobory wody w glebie;
• zwiększa odporność na wyleganie;
• zwiększa mrozoodporność roślin, chociaż przy nadmiarze ją osłabia;
• zwiększa odporność roślin na choroby i szkodniki;
• poprawia wykorzystanie azotu i efektywność symbiozy w przypadku roślin motylkowatych;
• poprawia wydajność fotosyntezy – wzrost zawartości białka, cukrów prostych, skrobi, tłuszczu i celulozy oraz witamin: C, A i B₁ w roślinach.